WEEK 17 - Zondag 4 maart tot en met zaterdag 10 maart 1945

We maken de komende 3 weken even pas op de plaats. Er wordt een pauze ingelast in de belevenissen van Gerrit. Er valt even niets te vermelden. Gerrit en zijn maats broeden nog steeds op een poging tot ontsnapping. De vrijheid lonkt, maar de gelegenheid is er nog niet.

In deze tussentijd beschrijf ik enkele zaken die eerder ter sprake kwamen wat nauwkeuriger zonder specifiek naar de belevenissen van Gerrit te kijken.

De drooglegging van de Noordoostpolder was in september 1942 een feit. Om de polder geschikt te maken voor bewoning en bebouwing moest er ontzettend veel gebeuren: aanleggen van wegen, bouwen van boerderijen en schuren, graven van sloten, zorgen voor afwatering-systemen, aanleg van bossen en landbouwgrond. En dat werk moest allemaal met de hand gedaan worden. Daarvoor waren veel arbeiders nodig. Dankbaar maakten onderduikers gebruik van de nieuwe polder die door de Duitsers gemeden werd. Er waren daarom veel arbeiders die het Duitse bevel negeerden om zich te melden voor arbeidsinzet in Duitsland. De afkorting NOP werd daarom al snel Nederlands Onderduikers Paradijs.

De arbeiders verbleven in barakkenkampen. Een kamp bevatte al snel 400 tot 500 bewoners. Het waren dorpen op zich. Vele arbeiders woonden daar. De kampen kregen namen als Kraggenburg, Marknesse, Nagele, Ens of Emmeloord, wat ook later de namen van de dorpen werden.

De Duitsers waren op de hoogte van het verblijf van onderduikers maar vanwege de ontoegankelijkheid van dit gebied deden ze niets. Tot 17 november 1944. 4000 (!) Duitse militairen trokken het gebied in. Tegen zo'n overmacht, die bij het krieken van de dageraad de kampen overviel, was niets te doen. De duizenden mannen (5100) die er werkten werden gevangen genomen. Later werden de ouderen (40+) vrijgelaten. De jongere mannen werden allen afgevoerd naar Duitsland voor de arbeidsinzet aldaar. De vader van Gerrit werd ook opgepakt maar vanwege zijn leeftijd later weer vrijgelaten.

De rubberlaarzen van Gerrit, die onmisbaar waren in de drassige polder, werden door de Duitsers in beslag genomen. Op kousenvoeten moest Gerrit de reis maken naar Vollenhove. Je kunt je haast niet voorstellen hoe hij zich gevoeld moet hebben.

In Vollenhove werden de mannen in een school ondergebracht. Vollenhove werd overspoeld door Duitsers en gevangenen. De chaos die ontstond door de komst van zo velen maakte het mogelijk dat tientallen jonge mannen ontsnapten. Die werden opgevangen door de inwoners van Vollenhove en voor de Duitsers verborgen gehouden.

Onder de gevangenen waren zo'n 80 Urkers. Om de dank van Urk aan Vollenhove zichtbaar te maken is er in het gemeentehuis van Vollenhove een marmeren gedenksteen geplaatst door de Urker gemeenschap.

Van Vollenhove ging de reis naar Meppel. Gelukkig had Gerrit in Vollenhove van de Duitsers schoenen gekregen. Toen ze in Meppel arriveerden ging het luchtalarm af. Volgde een bombardement? Nee, de Duitsers deden dit opzettelijk om de inwoners van Meppel binnen te houden. De Duitsers ontdekten dat onder de gevangenen een Jood bevond. Hij werd het mikpunt van hun satanische spot. Volgens diverse bronnen heette deze Jood Abraham Vuijsje. Toen de Duitsers hun spel nogmaals met hem wilden spelen was hij verdwenen. Hij kon

met behulp van de Nederlandse SS'er er ontsnappen. De Duitsers hebben nooit ontdekt hoe het gebeurd is, hoe ze ook de mannen die in zijn lokaal verbleven onder druk zetten. Abraham heeft de oorlog overleefd en is in 1985 overleden.

"De treinreis van Meppel naar Duitsland zal ik nooit vergeten," vertelde Gerrit na de oorlog.

Ze werden in een goederenwagon geduwd, een beestenwagen, en daarin hebben ze de hele tijd gezeten. Je moet niet denken dat de gevangenen eensgezind waren nu ze in hetzelfde schuitje zaten. Jouw bezittingen, goederen of eten, waren niet veilig. Er werd gestolen bij het leven. Neem daarbij dat het nagenoeg donker was en dat er geen wc was. Ieder deed zijn behoefte waar hij zat, stond of lag. De treinreis duurde ongeveer 24 uur. Geradbraakt kwamen ze aan in Lingen, Duitsland.